Er wordt regelmatig beweerd dat de media in Nederland links zijn. Het is een publiek geheim dat de toonaangevende opiniemakers in ons land overwegend op linkse partijen stemmen.
De vraag is: waarom?
Frits Bolkestein (oud-leider van de VVD) betoogt vandaag in De Volkskrant dat dit komt door een afkeer jegens het kapitalisme onder journalisten. http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/detail/3238343/2012/04/10/Frits-Bolkestein-Moraliserend-links-houdt-erg-van-zielig.dhtml
“Wij zijn een moraliserend volk en journalisten zijn daar een afspiegeling van.”, aldus Bolkestein. Hij haalt de Duitse socioloog Max Weber aan die twee soorten ethiek onderscheidt. De ethiek van de intentie en de ethiek van de gevolgen. Is een daad goed te noemen omdat de bedoeling goed is, of omdat de gevolgen goed zijn?
Volgens Bolkestein is een daad moreel gezien goed als de gevolgen goed zijn. Oftewel: het doel heiligt de middelen. Dit is ook meteen de veronderstelling van het kapitalisme. Wanneer het individu zijn kapitaal laat groeien, neemt de totale welvaart toe – en daar profiteert iedereen van mee. Adam Smith, één van de grondleggers van het kapitalisme, formuleerde het als volgt: “Private vices yield public benefits”. Eigenlijk is onze daad moreel gezien slecht, want we willen er zelf beter van worden. Maar uiteindelijk wordt iedereen er beter van, dus is onze daad moreel gezien alsnog goed. Het kapitalisme heeft ons economisch gezien veel goeds gebracht, maar een samenleving bestaat uit meer dan een economie. Door onze enorme consumptiedrang raken natuurlijke hulpbronnen uitgeput en wordt het milieu aangetast. Daarnaast wordt het verschil tussen arm en rijk steeds groter. Het probleem van de ethiek van de gevolgen is dat wij niet van te voren weten welke gevolgen onze daden teweegbrengen.
Uit het voorgaande kunnen we opmaken dat veel journalisten meer zien in de ethiek van de intentie. Doen wij iets met de bedoeling er zelf beter van te worden, of met de bedoeling dat de samenleving er beter van wordt? Het gaat hier dus puur om de intentie, want wij weten niet wat de gevolgen zijn. Dat wil overigens niet zeggen dat journalisten per definitie anti-kapitalistisch zijn. Ze staan alleen kritisch tegenover de egoïstische denkwijze van het kapitalisme. En is dat juist niet één van de belangrijkste taken van een journalist: kritisch zijn?
Hiermee is nog steeds geen antwoord gegeven op de vraag waarom de media links zijn. Bolkestein komt in zijn opiniestuk ook niet tot een eenduidig antwoord. Toch denk ik dat hij met zijn stuk over ethiek een heel eind op de goede weg is. We mogen er vanuit gaan dat journalisten hoogopgeleide mensen zijn. Uiteraard zijn de meeste VVD’ers dat ook. Waar zit dan het verschil?
Een VVD’er gaat stemmen om er zelf beter van te worden. Hij is al rijk, maar wil nog rijker worden. De overwegend linkse journalisten gaan stemmen voor een betere samenleving. Zij bekijken de wereld genuanceerder omdat ze in hun werk dagelijks andere opvattingen tegenkomen. Ondanks dat ze zelf meer belasting moeten betalen bij een linkse regering stemmen ze niet voor zichzelf, maar met de hoop op een betere samenleving voor iedereen.
Ik zou de media dus vooral als genuanceerd willen definiëren – en als Bolkestein dat links wil noemen, mag dat. Een verschil in intentie dus, maar wat de gevolgen zijn moeten we afwachten.
Jaap van Ark
Jaap van Ark - SCIENTIA POTENTIA EST 