Jaap van Ark – SCIENTIA POTENTIA EST

Mij wordt regelmatig de vraag gesteld waarom ik zo veel met religie en levensbeschouwing bezig ben, terwijl ik zelf niet (meer) gelovig ben. Ik kaats dan vaak de bal terug en vraag hoe het kan dat mensen er niet mee bezig zijn. Hoe kan het dat mensen “eten, drinken en vrolijk zijn” terwijl ze geloven dat in het hiernamaals “wening is en knersing der tanden”? Hoe kan het dat mensen niet geïnteresseerd zijn in het doel van dit leven, als er überhaupt al een doel is? Dat is voor mij onbegrijpelijk. Over mijn geloof kan ik kort zijn: dat is er nooit oprecht geweest. Ik ben christelijk opgevoed, naar christelijke scholen gegaan en in een christelijke omgeving opgegroeid. Kortom, ik wist niet beter.

“En ik begaf mijn hart om met wijsheid te onderzoeken, en na te speuren al wat er geschiedt onder den hemel. Deze moeilijke bezigheid heeft God den kinderen der mensen gegeven, om zich daarin te bekommeren.” ~ Prediker 1:13

Totdat ik zelf ging nadenken, twijfelen, zoeken naar God. Ik vond geen God, ik vond mensen die beweerden God te kennen. Eerst vooral mannen in zwarte pakken die heel streng keken en spraken over eeuwige verdoemenis. Daarna mensen die lachend vertelden dat we allemaal naar de hemel gaan. Dat leek mij wel wat. Genieten van het leven en op weg naar een nog beter hiernamaals. Ieder mens wil wel kunnen vertrouwen op een bovennatuurlijk wezen dat altijd voor ons klaarstaat. De wens is de vader van de gedachte.

“Het geloof nu is een vaste grond der dingen, die men hoopt, en een bewijs der zaken, die men niet ziet.” ~ Hebreeën 11:1

Maar wat is nu het ware geloof? De farizeeën die met een zingende stem in de kerk voorlezen en verdoemenis over het gewone volk uitstorten? Mannenbroeders die altijd zwarte kleren dragen, bedrukt kijken en garen lijken te spinnen bij het leed van anderen, omdat dat aantoont dat het leven op aarde een straf van God is? Mensen die de Bijbel als letterlijke leidraad voor hun leven zien en de wetenschap afschilderen als de satan?
Of toch de mensen die de Bijbel niet zo nauw nemen en alleen de dingen geloven die ze aangenaam vinden? Moderne gelovigen die de Bijbel meer als een fictief boek zien, met een mooie boodschap, dat je niet te letterlijk moet nemen? Pseudo-wetenschappers die, tegen beter weten in, de Bijbel proberen te combineren met de huidige wetenschap? God is liefde en we gaan straks met z’n allen chillen in de hemel?

“The whole problem with the world is that fools and fanatics are always so certain of themselves, and wiser people so full of doubts.” ~ Bertrand Russell

Uiteraard is de situatie die ik schets wat zwart-wit, er zitten nog duizenden stromingen tussen. Er is onder christenen weinig consensus over wat de ware godsdienst is. Maar wat dacht u van het jodendom? Toch de oudste godsdienst ter wereld. Sterker nog, de godsdienst waaruit het christendom is ontstaan. En de onder christenen alom gevreesde islam? Je kunt veel zeggen over moslims, maar het is evident dat ze een stuk éénduidiger en standvastiger in hun geloof zijn dan de gemiddelde christen. En dan heb ik het alleen nog maar over de grote monotheïstische religies. Hindoeïsme, boeddhisme, new age – er zijn ontelbare levensbeschouwingen die zeggen de waarheid in pacht te hebben. Is het dan niet een klein beetje arrogant om er klakkeloos vanuit te gaan dat jouw religie de ware is?

“I do not pretend to be able to prove that there is no God. I equally cannot prove that Satan is a fiction. The Christian god may exist; so may the gods of Olympus, or of ancient Egypt, or of Babylon. But no one of these hypotheses is more probable than any other: they lie outside the region of even probable knowledge, and therefore there is no reason to consider any of them.” ~ Bertrand Russell

Niemand kan bewijzen dat God bestaat en niemand kan bewijzen dat God niet bestaat. Het bewijzen van een geloof is zinloos, dus dat hoeven we ook niet te proberen. Ik ben een rationalist – ik probeer alles met mijn verstand te beredeneren – dus voor mij is geloven geen optie. Ben ik dan een atheïst? Misschien, maar ik laat me liever niet in een hokje plaatsen. Ik acht het hoogstonwaarschijnlijk dat er een god bestaat – en heb bar weinig sympathie voor hem – mocht hij wel bestaan.

“Wie gelooft, denkt niet – en wie denkt, gelooft niet.” ~ Bert Keizer

Dus jij denkt dat je na het leven gewoon dood bent? Dat er niets is? Ja, dat denk ik.
Wat heeft het leven dan voor zin? Het doel van mijn leven is het hier en nu. Ik zie dit leven niet als een voorbereidingstijd op het hiernamaals. Ik wil een zo goed mogelijk leven leiden en de wereld verbeteren waar ik kan. Ben je dan niet bang om te sterven? Nee, de dood is een logisch gevolg van het leven. Maar ik vind het leven te leuk en ik heb nog te veel te doen, om het leven nu al vaarwel te zeggen. Als we nu eens allemaal voor het hier en nu leefden, zou de wereld er dan niet veel beter uitzien?

“Imagine there’s no heaven, it’s easy if you try. No hell below us, above us only sky. Imagine all the people living for today… You may say I’m a dreamer, but I’m not the only one. I hope someday you’ll join us, and the world will be as one.” ~ John Lennon

De meeste mensen zien wel in dat religie geografisch bepaald is. Als je in Bagdad geboren wordt, is de kans zeer groot dat je moslim wordt. Daarom ben ik God dankbaar dat ik hier geboren ben, is het even triomfantelijke als kortzichtige antwoord dat je vaak krijgt als je dit aan een christen voorlegt. Maar God is toch rechtvaardig? Waarom geeft hij jou wel dat ‘voorrecht’ van een christelijke omgeving en een ander niet? God heeft ooit in een grijs verleden al bepaald wie er naar de hemel gaat en wie niet, de uitverkiezing noemt men dat. Door deze loterij heeft het leiden van een goed leven geen enkele toegevoegde waarde, God kan zijn besluit immers niet meer veranderen.

“The fact that a believer is happier than a sceptic is no more to the point than the fact that a drunken man is happier than a sober one.” ~ George Bernard Shaw

God heeft ook ooit satan ontworpen, dan kunnen we die de schuld geven van alle slechte dingen die op deze wereld gebeuren. Lekker makkelijk toch: het goede komt van God, het kwade komt van satan. Wel een beetje lullig dat wij in het Westen zoveel van het goede van God krijgen – en dat men in Afrika vooral last heeft van de hongersnoden en epidemieën van satan. God is liefde.

“Wenn ein Gott diese Welt gemacht hat, möchte ich nicht der Gott sein; ihr Jammer würde mir das Herz zerreissen.” ~ Arthur Schopenhauer

Er wordt mij wel eens verweten dat ik tegen het geloof aan zou schoppen. Daar ben ik het totaal niet mee eens. Ergens tegenaan schoppen is voor mij ongefundeerd iets kapot maken, zonder goede argumenten. Ik geef toe dat ik  af en toe fel ageer tegen, met name het christelijk, geloof – omdat religie mijns inziens een groot kwaad is. Er zijn miljoenen mensen vermoord in de naam van God. En dat is niet alleen gebeurd door moslims. De christenen zijn ooit begonnen met de kruistochten, de islamieten hebben het van ‘ons’ geleerd. Recentere voorbeelden zijn de etnische zuiveringen in de Balkan en het geweld in de Arabische wereld.

“Meent niet, dat Ik gekomen ben, om vrede te brengen op de aarde; Ik ben niet gekomen om vrede te brengen, maar het zwaard. Want Ik ben gekomen, om den mens tweedrachtig te maken tegen zijn vader, en de dochter tegen haar moeder, en de schoondochter tegen haar schoonmoeder. En zij zullen des mensen vijanden worden, die zijn huisgenoten zijn.” ~ Mattheüs 10:34-36

Gelukkig hebben we momenteel in Nederland weinig last van gewelddadige religieuzen. Maar discriminatie van homo’s en vrouwen is nog altijd aan de orde van de dag. Religie polariseert en maakt het onmogelijk dat mensen als gelijken samenleven en elkaar respecteren. Veel gelovigen willen wel gerespecteerd worden, maar hebben geen respect voor anderen. Er mag geen kritiek geuit worden op het geloof, want dat hoort niet. Het lijkt mij juist goed dat we het debat met open vizier aangaan en openstaan voor andere meningen. We hoeven het niet altijd met elkaar eens te zijn – dat zou het leven heel saai maken – maar we moeten niet klakkeloos vast blijven houden aan religieuze dogma’s. Ik probeer niemand te overtuigen van mijn gelijk – want ik weet niet wat de waarheid is – maar ik hoop wel mensen aan te zetten tot denken. Er is namelijk geen essentiëler vraagstuk dan het vraagstuk van ons bestaan.

“It’s not my intention to tell people what to think, it’s my intention to tell people what to think about.”

Jaap van Ark